As dúas personas que se compraron pasaxes na expedición de Scott.

Pacman, o de Radiochips, fundou o seu blog en octubre do 2009. Acaba de cumplir catro anos escribindo a diario sobre radio e aínda non se atreveu a publicar unha entrada dedicada ó seu programa favorito. 

Creo que en principio a idea de facerlle xustiza a un programa que o acompañara semana a semana durante anos lle resultaba moi grande; despois simplemente encontrou a maneira de seguir adiante, e nunca falou del. Supoño que xa non o fará.

Eu tamén teño un tema fetiche, que me sobrepasa e que, ademáis, xa foi contado e reinterpretado por outros millores ca min, con máis coñecementos, máis talento, máis pasión. Si queredes coñece-la historia do Terra Nova podedes ler a Javier Cacho, a Ranulph Fiennes, a Wheeler, Huntford, Cherry-Garrard ou ó propio Scott.
Si queredes ler sobre o programa de cine da SER algún sitio haberá onde facelo, tamén. Pero Pacman non escribiu ningunha entrada titulada "El Cine en la SER", ou "El Cine de Lo Que Yo Te Diga". Sí que escribiu, en cambio, unha sobre María Guerra, outra sobre Notas de Cine, dúas entrevistas a Antonio Martínez...

E así sigue adiante, catro anos despois, a un ritmo envidiable, bordeando o seu gran reto de vez en cando con pequenos textos, como recortando a poucos por unha liña de puntos, ata que acabe perfilando a súa forma completa e ós lectores sólo nos quede enche-lo furado vacío no medio do papel.

Leín nalgunha parte, e é unha frase que me gusta moito, que a única maneira honesta de nadar é mar adentro. Sona ben, ainda que non estou seguro de que seña verdade; pero por hoxe, para empezar, deixádeme falarvos de "Titus" Oates e Cherry-Garrard.

Dos dous, o meu favorito é Apsley Cherry-Garrard, porque era torpón e miope, e tan covarde e falto de vontade como calquera de nós. Era o único fillo varón entre cinco irmás de Apsley Cherry, very model of a modern Major-General e heroe de dúas guerras, que acababa de morrer deixándolle unha herencia coa que podería dedicar o resto dos seus días a discutir co seu maiordomo sobre a conveniencia de usar salacot nas batidas de caza de zorro.
Entre outras cousas, ademáis da mansión familiar de Denford Park en Berkshire, que xa de por sí era tan grande que cabía nela unha boarding school, heredaran outra mansión, Lamer Park en Hertfordshire, a cambio de incorporar ó apelido orixinal da familia o Garrard dunha tía avoa solteirona, para que non se perdese. Esa era a clase de preocupacións que aflixían á súa familia, pero Cherry non tiña intención de vivir nos caseróns familiares protexido entre faldas e co fantasma condecorado de seu pai mirando sobre o seu hombro.
Unha noite de verán en 1907 coñeceu a un amigo da súa familia, chamado Edward Wilson. Este era xa explorador polar recoñecido, veterano da primeira expedición de Scott á Antártida, e estaba organizando unha segunda na que el sería o xefe científico.
Cherry oiuno falar da gran aventura do continente de xeo, de esforzo, de camaradería e disciplina;  ofreceuse voluntario sin dudalo, aquela mesma noite. Pero Wilson buscaba científicos e militares, homes formidables ós que poder fia-la súa vida, e Cherry era un pipiolo de 21 anos extremadamente miope e recién salido de Oxford cun título de Historia Clásica completamente inservible no xeo. Deixando a un lado o sempre incómodo tema do diñeiro, era to all intents and purposes un dos nosos, non valía. Wilson explicoullo o máis cortesmente que puido, deslizou unha promesa vaga de que trataría de convencer a Scott, e seguiu cos seus asuntos.

Entonces Cherry-Garrard, playing to his strenghts, decidiu facerlles unha donación de mil libras da época. A partir de aquí a escena pode leerse segundo o cinismo de cada un coma un divertido baile de amagos, sobre todo porque os protagonistas eran mesurados aristócratas británicos. Scott necesitaba diñeiro e non podía renunciar a unha cantidade tan importante, pero non quería levar no seu barco a alguén incapaz de recoñecer a unha persoa a dez metros; así que fixo o equivalente cortés e educado de decirlle a Wilson "¡Agárrame! ¡Agárrame porque lle devolvo os cartos!". Cherry-Garrard, pola súa parte, puxo o cheque sobre a barra do bar cun comedido manotazo, decindo: "¡De eso nada, aquí invito eu, que os cartos están para gastalos!"; e Scott prometeu reconsidera-la súa candidatura, repentinamente impresionado polo amor á ciencia do xoven Cherry-Garrard.
Esta é solo unha maneira de ver o que pasou, claro, pero o caso é que Cherry acabou embarcado no Terra Nova cun posto de axudante de zoólogo que o colocaba baixo a ala protectora de Wilson. E visto así hasta agora o resumo pode ser que un rapaz rico se comprou unhas vacacións de aventura, pero a partir de aquí Cherry portouse como debía: nunca olvidou que no fondo non merecía ser parte da expedición, e esforzouse durante toda a viaxe por ser afable e entusiasta, sacarlles de encima traballos pesados ou engorrosos ós seus compañeiros, sempre cun sorriso e unha palabra de ánimo. E non recurriu á autoxustificación, pese a que non era o único que pagara unha donación de mil libras para ir á Antártida con Wilson e Scott.

O outro, "Titus" Oates, sí que era un home formidable. Alto, forte, Capitán do Sexto de Dragóns de Inniskilling para máis señas, e en xeral un tipo con cuajo: veterano da Guerra dos Boers, durante unha batalla foi chamado dúas veces a rendirse, dándose o gustazo de contestar "We came to fight, not to surrender". Despois foi nominado á Gran Cruz de Victoria, posiblemente solo por esa frase.
Incluso tiña unhas borracheras bastante simpáticas nas que lle daba por citar a Homero. Cópiovos a narración que fai Cherry en "The Worst Journey in the World" da festa que fixeron no comezo dun inverno polar:

"Titus got three things which pleased him immensely, a sponge, a whistle, and a pop-gun which went off when he pressed in the butt. For the rest of the evening he went round asking whether you were sweating. "No." "Yes, you are," he said, and wiped your face with the sponge. "If you want to please me very much you will fall down when I shoot you," he said to me, and then he went round shooting everybody. At intervals he blew the whistle.
He danced the Lancers with Anton (..). We had a milk punch, when Scott proposed the Eastern Party, and Clissold, the cook, proposed Good Old True Milk. Titus blew away the ball of his gun. "I blew it into the cerulean -how doth Homer have it?- cerulean azure, hence Erebus." As we turned in he said, "Cherry, are you responsible for your actions?" and when I said Yes, he blew loudly on his whistle, and the last thing I remembered was that he woke up Meares to ask him whether he was fancy free.
It was a magnificent bust."

Ademáis, como capitán da cabalería lixeira, era un home moi indicado para ocuparse dos ponis. Scott nunca se levou ben con el, pero sempre o recoñeceu coma un dos mellores da expedición e escollleuno para a partida final ó Polo.
Según o diario de Scott, durante a viaxe de regreso Oates resentiuse dunha vella lesión de guerra que nunca mencionara por temor a que lle prohibisen participar na expedición; a súa situación empeorou rapidamente e despois dunhos días, ó ver que estaba ralentizando a todo o grupo, saliu da tenda en plena ventisca camiño dunha morte segura despois de decirlles ós seus compañeiros, demostrando un talento envidiable para a cita histórica: "I am just going outside, and it may be some time".

Qué frase, por dios, qué flema británica, qué magnífico especimen.
Entonces, ¿por qué alguén tan válido e desenvolto, a very gallant gentleman que perfectamente podería ter participado polos seus propios méritos, decidiu pagar  para asegurarse un sitio na expedición?
E agora mesmo debería estarvos contestando a esa pregunta, pero antes deso quixen comprobar un último dato, e a historia acábaseme de descuadrar completamente. Son as tres da mañá, levo horas escribíndoa, e solo me quedaba unha frase; íbavos pegar un mazazo e deixar ahí a historia.
A frase era: "Pagou mil libras do seu peto, unha fortuna, para escapar de Inglaterra e poñer toda a Terra de distancia entre el e unha pícara de 12 anos á que acababa de deixar embarazada".
Volvede atrás, unide os puntos. "¿Eres responsable dos teus actos?"- preguntaba Oates na festa, coma un Ahab- "¿Estás libre de preocupacións?"

Case me sale, pero resulta que é mentira. Oates nunca chegou a saber que tivera unha filla, si é que era súa definitivamente. Esa frase é solo un retazo desfiado, un trozo cortado a cegas entre punto e punto que desfigura o perfil. Peligros de nadar onde fas pé e mirar o infinito do mar desde a plaia.

REFERENCIAS:
"El peor viaje del Mundo", de Apsley Cherry-Garrard
"Captain Oates" de Michael Smith
"Antarctic hero Oates 'fathered child with girl of 12'", The Guardian

O caso de Ángel Serafín de Dios

"Serafín de Dios". Fixeime ó pasar por diante da placa, pero non fun moito máis aló de preguntarme si serían realmente os seus apelidos, si non sería unha casualidade moi grande. Despois, na clase, por non atender ós pórticos hiperestáticos, estuven pensando no cartel, e máis específicamentene nesa "A.", e esto é o que se me ocurriu:
Veredes, dame a sensación de que no colexio ou na mili se tiveron que burlar do bon de A. por ser un Serafín de Dios. Partindo desa base, si se chamara Antonio, ou Andrés ou Andrea, bastaríalle con poñer na placa soamente o nome e o primeiro apelido, "Antonio (ou Andrea) Serafín", e non tería que revivi-los seus traumas xuveniles. A única explicación que se me ocurre é que tivese que resignarse a poñe-lo apelido completo -pese ás malas memorias- porque a alternativa era peor e o seu nome é Ángel. Esto é, Ángel Serafín de Dios.
Si ese fose o caso, pódese pensar que hai ademáis unha certa lóxica en que os pais se decidisen a poñerlle Ángel. Si a Divina Providencia dispuxo que o home Serafín encontrase no seu camiño a unha pía muller de Dios e xurdise o amor, ¿non sería acaso eso unha proba da existencia divina, non sería unha revelación, un milagre? ¿Non era acaso xusto e necesario que lle consagraran ó seu fillo varón para corresponde-la honra de ter sido tocados coa gracia divina?
É máis, pregúntome si o apelido Serafín non será a marca sacra que unxe a unha estirpe de santos varóns que se foron pasando de xeración a xeración, dun mortal eslabón da cadena ó seguinte, o deber celestial de encontrar unha muller co improbable apelido "de Dios", para con ela enxendrar a un anxo, a un ser bon e puro. Imaxínoos vixilando nas sombras á familia de Dios, polos siglos dos siglos protexéndoos coma anxos gardiáns ata que chegase o momento exacto, a diferencia de idade precisa, a xeración adecuada.
E imaxínoos infinitamente fermosos e rindo con sorrisos dúas veces seráficos, mirando a través do cristal da sala de maternidade do hospital á pícara de Dios, bendita entre tódalas mulleres, mentras acariciaban cariñosamente o pelo do neno Serafín ó que lle correspondería a misión de enamorarse dela.
Ata non fai moito, era artículo sabido que os nenos non bautizados, incluso os neonatos, iban ó paraíso directamente. Nos anos finais da súa vida, sin embargo, o Papa Wojtyla decretou que, ó non ter recibido a gracia de Dios, non poderían ir ó ceo e terían que espera-lo xuízo final no limbo. Creo recordar que tal revelación se lle fixo tan cruel ós cristianos que Benedicto, pouco despois de ser unxido, lles volveu concede-las chaves do ceo.
Chámenlle como lle chamen, supoño que ambos saben que en realidade os pícaros van á Coruña, a un 5º piso onde, nunha sala de espera similar á da consulta dun pediatra ou dun psicólogo infantil, o especialista en niños os vixila eternamente, mentras sona o fío musical.

Trenco perdido (e III)

Vén do capítulo anterior
Xa mencionei que sentía un desprecio personal polos corredores, pero en realidade o problema que lles vexo está moito máis xeneralizado.

Recordo que nos contaron na visita de obra á A-8 que cambiaran a saída orixinal da Espiñeira por si se facía un corredor a Viveiro. Esto pasou a principios da década pasada, e supoño que sería unha boa idea. No momento parecéunolo, pero ese era o clima. Nas clases ensinábannos que as infraestructuras eran focos de crecemento, que as boas conexións atraían negocios por si mesmas, que os presupostos dos proxectos se cadraban co futuro beneficio social. Si lo construyes ellos vendrán

O problema é ese optimismo, a busqueda da profecía autocumplida O planteamento detras dos corredores semella razonable: faise a plataforma coas dimensións dunha autovía, deixando construidas tódalas estructuras, pero constrúese en principio soamente unha das calzadas, que queda funcionando coma carretera.

Pero non fan ben ese traballo. Están trazadas coma unha autopista, sin ter en conta a necesidade de adiantar, e pídenche que vaias a 120 pero prohíbenche pasar de 100. Son peores que as carreteras que deberían sustituír, e a única solución é fuxir cara adiante, unha vez máis, e acabar de construi-las autovías. Entre Sarria e Monforte, entre A Espiñeira e Viveiro.

Agora, despois de cinco anos en recesión, o país parece non ter cartos para paga-lo estado de benestar, o presuposto de Fomento baixa xeométricamente cada ano e as posibilidades de que acabe existindo unha autovía entre A Espiñeira e Viveiro vense diminutas dende o volante do meu Clío.

E aínda así, un intenta non ser moi fatalista porque pensa que o que hai que facer é aguantar máis ou menos o que a vida lle pon por diante e seguir avanzando; pero mentras sae da autovía e se ve cruzando a calzada por debaixo dunha ponte e circulando aínda 800 metros máis por unha clotoide interminable construida exclusivamente porque había que facerlle sitio a un puñetero corredor antes de chegar á rotonda na que dunha vez por todas consigue da-la volta, solo para inmediatamente despois ter que volver repeti-lo camiño pola mesma clotoide e outra vez por debaixo da autovía e despois por arriba, coma un parvulito aprendendo a ata-los tenis, ve perfectamente clara, coma McKie, unha liña zigzagueante de causas e consecuencias que parte dos desempleados de Alabama que recibiron hipotecas subprime e cruza o globo de punta a punta, pasando por Harry, Emanuel e Mayer Lehman, Angela Merkel e o BCE ata chega ós que proxectaron o corredor de Viveiro, un complot internacional que tardou varios anos en producirse e costou millóns de dólares para crear un enorme furacán noutra punta do mundo e facer con el que unha pequena avelaíña aletease un pouco na Espiñeira e me jodese a tarde.

My week in my room in Barcelona

Caio no pecado da morriña demasiado facilmente. Fíxome nos bares con nomes galegos, hai moitos aquí.  Ontes puxen Radio Galicia en internet. Estaban dando as esquelas de Santiago. Morreu unha señora en Bornais. Debaixo da miña casa hai un bar chamado "Ria de Viveiro". Está rexentado por unha familia de chinos.

Creo que Neil Hilborn sobreactúa o tema das enfermedades mentales: transtorno bipolar, T.O.C... algún día acabaránselle. De momento faino ben, eso sí.
Non me acaba de caer ben, Neil Hilborn. Creo que "O.C.D" é un canto ó egoismo do home encerrado en sí mesmo que busca unha moza que o complete e o manteña con vida. É bonito, aínda así, para poñelo en sesión doble con "The type"; claro que ése ten cinco millóns menos de visitas.

Por moito que me guste a idea, creo que o formato dos panel shows non pode ser importado a España. Non imaxino a Leo Harlem e Anabel Alonso tendo esta conversa:

"- There's this quote by Albert Camus, the miserable French writer, philosopher, pipe smoker...
- Goalkeeper...
- Goalkeeper! That's what I was looking for! And he says that: "in the depths of winter, I realised that within myself there was an invincible summer". And it's so awesome! But it's also meaningless, 'cause that's not true, it was still winter 'til the middle of June. But it's beautiful, isn't it?
- I worry sometimes I've got a drizzly autumn inside...
- I'm just like a Russian doll of winter. Open me up and there's more and more ice, coldness and despair."

Escoiteille esto a Neil Gaiman entontes, na miña cabeza:

Dogs are great. You can write with a dog in the room, 'cause if you write with a dog in the room they look up at you and they go: "I bet you're writing something brilliant. I wish I could read, 'cause I'd read the thing you're writing and it's brilliant"
Cats actually do come up. And they look at the screen. And then they walk away and you know they're thinking "Why would you use a semicolon there? They are transvestite hermaphrodites representing absolutely nothing. All they do is show you've been to college."

Cabeza de Vaca, Currículos Vitae, unha colección de periódicos e viaxes no tempo.

Álvar Núñez Cabeza de Vaca formaba parte dunha flota de cinco naves e uns 600 colonos que saliron de España en 1527 coa ambición de conquistar Florida e establecer como gobernador ó seu lider, Pánfilo de Narváez, cuio nome, admitamos, non invitaba ó optimismo.
Menos aínda o facían, por outra parte, os seus antecedentes. En 1518 fora enviado polo gobernador de Cuba para frenar a Hernán Cortés, que pretendía conquistar México sin permiso do Rei, e non soamente fracasara —pese a superalo en número—, perdera un ollo e fora feito preso durante dous anos, senón que no proceso introducira a viruela no continente americano.
De todas formas nosoutros tíñamos unha vaga idea de que os españois conquistaran América con moita facilidade e foran reverenciados como deuses, e ademáis sabiamos que Cabeza sobrevivira para narra-la súa historia (nun libro chamado, por outra parte Naufragios); así que ó principio non lle dimos moita importancia a tódalas desgracias coas que iban tropezando. Sobreviviron desercións masivas e dúas tormentas tropicales antes incluso de tocar continente americano, pero seguimos adiante, asumindo que á larga serían pequenos problemas, dando por descontada a conquista de Florida.

Fai unhos anos, por cousas da vida, acabei xuntando nunha esquina da habitación un montón de números do País. A forza de ver medra-lo montón semana a semana foime percolando a idea de que estaba acumulando algo importante, creando un mapa do mundo. No tempo que me levaba pasar unhas follas, Obama era presidente dos EEUU ou simplemente un candidato que lle podería dar guerra a Hillary Clinton. Bardem estrenaba unha película dos Coen e gañaba o Óscar por ela uns minutos máis tarde. Ata media altura do montón non había iPhones, por increible que pareza, e unhas páxinas máis abaixo xa non existía Lehman Brothers e Sarkozy iba reinventa-lo capitalismo.
Ó final tuven que tirar os periódicos, evidentemente, pero non podía mandar todo á basura sin máis, tiña nas mans a explicación da burbulla inmobiliaria e da crisis da socialdemocracia europea, o boom de Facebook, a morte de Sadam Hussein. Decidín repasa-la pila enteira e refinala, salva-las noticias máis importantes e os mellores artigos.
Pero cando acabei aínda quedaba unha cantidade considerable de recortes e follas soltas, e non sabía moi ben qué podía facer con elas, así que pensei que o único camiño válido era hacia adiante e a única maneira honesta de nadar era mar adentro: seguiría depurando, conservando desta vez soamente as noticias que tiveran cambiado o mundo, solo os fragmentos máis redondos dos mellores artigos e reportaxes. Podería ter seguido ata quedarme solo cun pronome ou cun signo de admiración como resumen final de 2007, pero nalgún punto daquel proceso continuo de refino dinme conta de que o único que estaba a facer era tirar moi rebuscadamente os periódicos ó lixo.
De igual maneira, en "Naufragios" ós españois íbanselles caendo trozos da súa brillante armadura de Conquistadores con cada ataque indio pero eles seguían adiante, derrota a derrota, acumulando heroismo de cara a victoria final, converténdose a poucos nunhos pobres infeliciños perdidos a medio mundo de distancia da súa casa e coa necesidade de alguén que os rescatase.
Finalmente, a balsa na que iba Cabeza de Vaca separouse da de Pánfilo, que desa maneira desapareceu do libro para non volver, e cando Cabeza tocou por fin o Novo Mundo, terra de oportunidades e futura home of the braves, foi capturado sin solución de continuidade pola primeira tribu de nativos que pasaba por alí.

A veces téñome preguntado para qué serviría unha máquina do tempo que solo se movese hacia adiante. ¿Pensástedelo algunha vez, qué utilidade real tería unha máquina coa que soamente poidésedes facer fast-forward da vosa vida?
Por exemplo, si a Cabeza de Vaca de súpeto lle entrase unha inspiración divina, descubrise cómo facer milagros e pegase un salto no tempo de sete anos, veríase aínda nas mans dos mesmos indios que o acababan de capturar. Descubriría que a súa vida mellorara, que non o trataban mal e incluso confiaban dabondo nel para empregalo coma diplomático ou comerciante coas tribus veciñas, pero ¿qué gañaría con eso? Foran os sete anos de sufrimento e traballo os que o permitiran chegar ata alí, e seguiría tendo que pasar por eles.
Nosoutros, sin embargo, podemos saltaricar coa lixeireza que queiramos pola súa vida. Témolo facil: caen dictadores e gáñanse Copas do Mundo ó pasar unha páxina. Unhas cantas follas máis adiante, encontrarémolo embarcado hacia España despois de camiñar desde Florida a Cidade de México, e cunhas ganas tremendas de chegar: naquel momento era un noble relativamente rico, veterano na rexión e que sobrevivira heroicamente a sete anos de cautiverio; estaba nunha posición inmellorable para que o Rei o nombrase Gobernador de Florida.
Pero o barco que o levaba soamente parou nas Canarias antes de volver directamente a América, así que Cabeza de Vaca veuse retido en Tenerife sin posibilidade de chegar a Madrid nun par de meses. Tal vez desexase saltar no tempo, pero como non sabía facer milagros decidiu aproveitar os meses que tiña que estar alí para escribir a crónica das súas aventuras coa aspiración de facer méritos en Corte para reclamar o posto.

Así que temos a Cabeza nun doble punto espacio-temporal: por un lado deixáramos marcado cun dedo unha páxina do libro na que sobrevivía moi frugalmente, apoiado na súa inquebrantable fe e traballando como mercader en Florida; e por outro, leémolo uns anos máis vello e en Canarias, describíndo cómo comerciaba cunha tribu rival, para demostrar as súas dotes diplomáticas, cando un compañeiro seu recibiu un flechazo, porque era tamén un home capaz de afrontar perigos.

Visto coa perspectiva que da ser viaxeiros no tempo, a verdade é que o libro iba resultando sospeitoso conforme o líamos, porque Cabeza de Vaca non paraba de acertar continuamente, dando os consellos máis adecuados para que despois Pánfilo os desperdiciase e todo fora invariablemente mal unha e outra vez. De todas maneiras non estaba facendo outra cousa que decora-lo CV ata entón, nada grave: coñecementos de informática, inglés medio... Pero nese momento, mentras observaba o Teide buscando algunha palabra que se lle escapara, decidiu que in for a penny, in for a pound: si solo tes unha oportunidade de venderte ben diante do Rei, máis che vale non quedarte corto. Así que pegou un salto temporal a cinco anos antes, taponou coas mans o corte do seu amigo, rezou un Padrenuestro e, ó levantalas, a ferida milagrosamente desaparecera.

E desa maneira, despois de sete anos pasando penurias entre os nativos —tempo durante o cal, é de supoñer, non conseguiría sacarse de encima ese picor de ter algo na punta da lingua—, de boas a primeiras recorda que é capaz de facer sanacións místicas.
Qué pena non terse dado conta, é de supoñer que pensa nese momento, a tempo para salvarlle a vida a tódolos compañeiros de expedición que se foron morrendo arredor seu. O maior esprit d'escalier da Historia. Qué pena non poder viaxar ó pasado, sanalos a todos, revivilos, protexer ó seu líder e facelo Gobernador e decirlle "Tú eres Pánfilo, y sobre este pánfilo construiré mi imperio". Pero un é simplemente humano, pensa, e pasa páxina.
E na páxina seguinte vese a si mesmo ascendendo na escala social da tribu, hasta converterse nun lider, nun profeta. E unha máis aló viaxa de pobo en pobo polo sur do que agora son os Estados Unidos arrastrando fieles consigo, camiñando sin necesidade de comer nin durmir, sanando xente e predicando. Unhas páxinas máis e cruzará o deserto de Sonora como o santo patrón dun exército de indíxenas capaz de conquistar Cidade de México, e forzará ó Gobernador a mandalo a España no primeiro barco que saia de México, con cartos de sobra e unha carta de recomendación. E finalmente verase a si mesmo 8 anos despois, convertido nunha singularidade cuántica, mirando o Teide desde a cuberta do barco que o leva ó seu posto de Adelantado de Buenos Aires e rememorando o día que inventou un milagro.



REFERENCIAS:
"Naufragios y comentarios", de Álvar Núñez Cabeza de Vaca
 "The Balmis Expedition: Using orphans to combat smallpox", capítulo de Futility Closet

Trenco perdido (II)

Vén do capítulo anterior
Mentras buscaba na radio do coche un aria de ópera coa que facer a miña entrada triunfal na autovía, o carril de incorporación polo que iba púxose a xirar sin avisar. Sin que mediase provocación, de repente. Parou de facelo cando me colocou exactamente no sentido equivocado, e antes de que me dese conta tíñame escupido a traición na autovía en dirección a Oviedo.

Esta vez aínda me quedaba algo de resignación a man, así que mo tomei máis ou menos ben. Despois de todo, o único que tiña que facer era da-la volta no seguinte paso superior e disfrutaría dunhos minutos máis de propina pola autovía.

Igual vou volver a tomar un desvío sin saber moi ben ónde acaba, pero falando de pasos superiores creo que merece a pena mencionar que me gustan. Bastante, quero decir, falando en termos relativos; máis aló do desprecio case personal que sinto polos corredores non teño ningunha pasión no que respecta á obra civil.
Pero un paso superior paréceme unha unidade de obra moi sinxela, que  resolve un problema complicado con simpleza; incluso diría que con elegancia. Antes de chegar ó paso hai un desvío á dereita de cada calzada, que vai acabar nunha rotonda e enlaza a través dela cunha ponte sobre as calzadas, e así tamén coa rotonda simétrica e cunha incorporación á esquerda da calzada contraria. É máis dificil explicalo que circular por el, o conductor faino intuitivamente. Cada parte do mecanismo encaixa perfectamente coa anterior, cumple a misión co mínimo esforzo necesario.
Os eslabóns da cadea lóxica de McKie, pola súa parte, vanse unindo algo máis daquela maneira. Acaba, claro, co capitán e mailos seus compañeiros atrapados durante unha semana na súa tenda por culpa dunha tormenta; ese é o final da viaxe e é innegociable.
Antes de chegar aquí, McKie razona que a tormenta non os tería atrapado de non ter perdido moito tempo ó principio do camiño de volta. Scott deixou escrita no seu diario a súa preocupación por esta lentitude inicial, da cal culpaba á desilusión por que os batisen nunha conquista que eles vían como súa por dereito.
Os ingleses oran os que máis contribuiran á exploración da Antártida, dende Cook e Ross a Scott e Shackleton. Descubriran o mar de Ross, unha gran polinia navegable que acortaba centos de millas o viaxe terrestre; a illa de Ross, que constituía o mellor abrigo para un campamento; e o glaciar Beardmore, a maneira máis practicable de ascender á barreira de xeo dende a illa; pero os noruegos roubáranlle-la honra no último momento. A partir desto, McKie prosigue a súa liña de razoamentos en sentido contrario indo a Noruega.
De volta ó meu propio camiño, mentras tanto, estaba comezando a notar que tardaba bastante en cruzarme con algún paso superior. Xa deixara atrás Vilanova e aínda non vira ningún cartel. Adormecido baixo a manta quente da resignación e todo o que queirades, mentras pasaba por Villamar íba rumiando que debía ter pensado que non podia haber unha entrada á autovía xusto antes do final do tramo. Deberíame ter dado conta.
Noruega independizárase de Suecia en 1905 e tres anos despois necesitaba heroes, grandes fazañas, sentirse importante no mundo. Tratábase dunha nación de navegantes nacidos ós pés do Círculo Polar, herdeiros dos vikingos, así que parecía lóxico que o explorador Roald Amundsen organizase unha expedición para chegar ó Polo Norte.

Pretendía culminar con ela o traballo iniciado polo seu mentor, Fridtjof Nansen, en 1895⁽¹⁾. Incluso lle comprara o seu lexendario Fram para navegar nel cara o Norte. Pero en 1909, cando estaba ultimando os seus preparativos, dous exploradores estadounidenses declararon que chegaran ó Polo. Co tempo demostrouse que ambos mentían, pero no momento Amundsen veuse cunha expedición organizada e financiada e ningunha gloria esperándoo no Ártico. Decidiu entonces fixa-lo Polo Sur coma novo obxectivo da expedición. nunha decisión desesperada, unha fuxida cara adiante que McKie pinta como foi elemental e practicamente automática dadas as circunstancias.
Desa maneira consigue traslada-la culpa da traxedia dende o que parecía o responsable principal, Scott,  demasiado estirado e estricto, demasiado inglés; a dous americanos, que causan unha desgracia da que non son conscientes por ser individualistas e mentirosos. É, desde logo, unha maniobra moi aparatosa para darlle a volta ó asunto, pero non me diredes que non resulta curiosa.

Pensando nesto volvin á autovía mentras esta entraba nunha ponte, e ahí foi donde caín finalmente. Ese tramo da A-8 é especial, incluso nos trouxeran de visita á obra coa clase de Prefabricación: era o tramo máis corto da autovía,  menos da metade ca os demáis, pero valía o mesmo porque case todo era en viaducto. Para darme conta deso naquel momento me serviu Camiños.
Quedábanme por diante dez quilómetros seguidos de ponte fuxindo cara adiante sen ningunha puñetera posibilidade de da-la volta, cinco minutos máis encerrado na autovía conducindo no sentido equivocado ata chegar por fin á salida da Espiñeira, onde podería dunha vez por todas pecha-lo círculo, poñerme en dirección a Lugo e deixar de face-lo imbécil.
Continúa no capítulo seguinte

REFERENCIAS
"Scott of the Antarctic: the lies that doomed his race to the Pole", de Robin McKie

⁽¹⁾ Obrígame a autovía a explica-la expedición noruega ó Ártico de 1895 de refilón, mentras xa estou pasando de largo; o cal é moi inxusto con Nansen, porque a súa aventura foi unha mostra incrible de elegancia, de swing.

Outros exploradores montábanse nos seus barcos dispostos á guerra co xeo, a abrírense camiño por canais estreitos a codazos, poñendo os motores a toda máquina e chocando unha e otra vez coa mesma parede de xeo ata fendela, subíndose a bandexóns para que se partisen baixo o peso do buque. Compraban barcos rexos e metían neles dinamita e poñían avante toda porque si se paraban demasiado tempo o xeo agarraríaos e inzaría na madeira coma a hedra, e iría asfixiando o barco a poucos.

Pola súa banda, Nansen, all nonchalance and panache, decidiu deixarse abrazar polo xeo. Diseñou e construiu un barco, o Fram, redondo coma unha noz e perfectamente liso e calafateado. Cando o xeo saliu ó seu paso e tratou de agarralo polas xuntas entre as tablas, o barco deslizouse cara a superficie e quedou asentado sobre a plataforma de xeo e, montado nela, foi deixándose levar cada vez máis preto do Polo. Con biblioteca, e comedor con servicio completo. Con electricidade, gracias a un muíño de vento. Con clase.

Pero Nansen decatouse de que a ruta era demasiado zigzagueante, así que decidiu abandona-lo barco e seguir camiño a pé. Pasou dúas invernadas moi duras no Polo durante as que estivo a piques de morrer pero volveu a Noruega convertido nun heroe nacional tras deixa-la marca de furthest North en 3º46'.

Trenco perdido (I)

Soamente tés que distraerte un segundo. O que dura un parpadeo a destempo, un aleteo de avelaíña. A carretera é así. Perdes a concentración un momento e cando te queres dar conta saltácheste o desvío á autovía e tes que seguir pola Nacional outros vinte minutos.

No cruce da Espiñeira despisteime por unha Berlingo blanca que me viña detrás e tamén porque en xeral tendo a facer cousas desas, e incorporeime á 634 hacia a dereita, en dirección a Lugo, en vez de coller no outro sentido cara á autovía.

Francamente, fastidioume bastante. Acababa de ler un artígo moi curioso sobre a morte de Scott e iba medio apiolado pensando nel, pero levo feito ese camiño centos de veces e xa me debía saír intuitivamente. Ademáis, acostumbro a ir apiolado pola vida e non me perdo tan a menudo.
Intentei da-la volta, pero os apartadeiros que fun encontrando eran demasiado pequenos ou estaban nunha curva, ou tiña un coche pegado ou as tres á vez ou, incluso, eran apartadeiros perfectamente válidos en plena recta, con visibilidade, naide detrás, o ceo azul e un arco iris sinalándome o camiño, pero simplemente me din conta un pouco tarde de máis, un pouco lento de máis, e xa tiña pasado de largo.
Con cada minuto que andaba na dirección equivocada subíame a frustración. O caso é que taba volvendo para Lugo desde a costa, e en último término a nacional valíame perfectamente; pero metéraseme a angolemia de ir pola A-8, e ata que a abran de todo a autovía acábase en Mondoñedo, así que cada quilómetro quitáballe máis sentido á idea de da-la volta. Taba tan cabreado conmigo mesmo que apaguei a radio.
Que non é gran cousa, granted, pero si vas conducindo tampouco é que teñas a man un saco de boxeo ó que pegarlle puñetazos ou, digamos, un polo de goma que estrangular tratando infructuosamente de descarga-la rabia e conseguindo o efecto contrario, ata acabar en pleno ataque de furia homicida apuñalándoo cunha polea. Teste que frustrar baixiño, si vas conducindo. Non facer maniobras bruscas e agarra-lo o volante ás dez menos dez ou ás nove menos cuarto ou cando sexa, ata que co tempo se che acaba caendo encima a resignación, coma unha manta pesada sobre a cabeza que te vai introducindo a poucos nun sono hipóxico e tranquilizador.
Fáltame información sobre a expedición de Scott para saber si o artigo tén sentido ou é unha boutade sin máis. Escribo esto e doume conta de que me estou a meter por outro desvío sin saber ónde acaba. En xeral tendo a facer cousas desas, supoño.
O artigo escribiuno Robin McKie no Guardian en 2009. Non sei, por exemplo, se foi polémico no seu momento ou lle estou prestando eu máis atención da que nunca tuvo, pero o caso é que me resulta curioso: para defender a Scott, ó que se lle acusa moito de incompetencia dende a publicación dun libro de Roland Huntford que tampouco me esforcei por ler antes de lanzarme a escribir sobre o tema, McKie traza unha liña zigzagueante de causas e consecuencias que tarda varios anos en producirse e atravesa o globo de punta a punta. Paréceme demasiado alambicada para creerma de boas a primeiras, pero é un esforzo apreciable, e resúltame moi entretenida.
Pensando nestas cousas seguín camiño, maldecindo a Zenón de Elea. Crucei Villamar e a ponte de Vilanova, e cando acababa de pasala,vin de refilón un cartel azul dos que indican un desvío á autovía. Calculei rápidamente que me quedarían como moito vinte segundos de autovía antes de que se acabase o tramo aberto, así que era bastante ridículo meterme nela agora. Fíxeno, aínda así. Era unha cuestión de orgullo.
Cunha rapidez inaudita en min acabei de bota-las contas, puxen a intermitente, coloqueime no carril do desvío, frenei, reducín unha marcha, encendín a radio, reducín outra marcha, sentinme bastante satisfeito conmigo mesmo e coa miña vida en xeral e dispúxenme a recorre-los meus merecidos 400 metros de autovía non-fucking-chalantly, achuchando bebés e saludando transeúntes pola ventana do coche coma un Papa.
Contínúa no capítulo seguinte